Namibische geschiedenis voor Dummies

Namibische geschiedenis voor Dummies

Ik loop nu ruim een week in Windhoek rond en mijn wederwaardigheden schrijf ik trouw in het dagboek. Maar er is veel meer wat ik krantelezend, rondkijkend en luisterend oppik van dit land. Ik zal hier wat intuïtief-spontaan gekozen feiten en observaties bij elkaar zetten, om te beginnen geschiedkundige. Voor meer complete informatie kan ik jullie het internet aanbevelen. Beginnen met www.namibweb.com en/of google is de beste weg.

De 500 jaar geschiedenis
We vieren vandaag Independance Day en de kranten staan vol met gedenkingen, met name over de 'geboorte' van Namibië twaalf jaar geleden, maar ook over de voorschiedenis. Sommigen gaan daarbij terug tot de 'eerste ontdekking' van dit land waarvan twee stenen kruisen aan de kust getuigen: ruim duizend kilometer uit elkaar. Een ten Noorden van Swakopmund dat in 1486 werd geplaatst en een in de buurt van het huidige Lüderitz in 1488. Allebei door dezelfde Portugees Diogo Cão. In 1670 landt er nog een Nederlander en andere Europese en Amerikaanse schepen, maar erg interessant wordt de streek kennelijk niet gevonden ondanks de verhalen van avonturiers en olifantenjagers die het land allerlei namen geven. Alleen de naam van de Zweedse avonturier Andersson, die het Zuid-Westafrika noemt, beklijft tot in 1968 de VN het officiëel Namibië noemt. Vanaf 1805 zijn er (Duitse) missionarissen en handelaren.
In 1840 strijkt een Hottentotstam neer op de plaats die nu Windhoek heet. De leider is Jan Jonker Afrikaner en hij wordt nu beschouwd als de stichter van Windhoek. Hij noemde het zelf Winterhoek, de plek op de Kaap waar hij vandaan kwam. Dat is later verbasterd. Deze Hottentotten, die zich later Namas noemen, verhevigen de toch al forse stammenoorlogen zodanig dat de missionarissen vanaf 1867 steun van de Duitse regering vragen, maar die geeft nul op request en stuurt het verzoek door naar de Britse regering die in Zuid-Afrika de scepter zwaait. Geen interesse!
Toch wordt de Britse gouverneur in Kaapstad wakker en krijgt toestemming uit Londen om Walvisbaai, de beste natuurlijke haven van deze streek --en het gebied er omheen--, ten behoeve van de kroon te annexeren. Dat gebeurt in 1878, maar de missionarissen en de handelaren blijven onbeschermd. In 1883 koopt een Duitse handelaar, Adolf Lüderitz, zo'n duizend kilometer zuidelijk van Walvisbaai, van een lokaal stamhoofd, een kuststrook van acht kilometer rondom het stenen kruis uit 1488. Van die plek was wel een goede haven te maken; dat had Diogo Cão goed gezien. Bovendien slaagt Lüderitz er in om Bismarck voor zijn karretje te spannen en in 1884 wordt er de Duitse vlag gehesen. Het hele gebied, met uitzondering van Walvisbaai --om de Engelsen niet in de wielen te rijden-- wordt tot Duits Protectoraat verklaard en heet dan officiëel Duits-Zuidwest Afrika. De Portugese naam van de plek, Angra Pequeña wordt Lüderitz. De Duitse militairen worden Schutztruppen genoemd. Zij baanden zich na aankomst een weg tussen de vechtende stammen en bereikten in 1890 Windhoek. Dat is de 'èchte' stichting van Windhoek volgens de pre-Independance boekjes. Ze bouwen er meteen een vesting die nu als "Alte Feste" een toeristische trekpleister is. In 1902 stichtten ze Swakopmund, 33 km ten Noorden van Walvisbaai, een plek waar ook een redelijke haven van de maken was. En véél dichterbij dan Lüderitz: 400 km ipv 800 km.
In 1904 worden de Hereros door de Namas, maar in feite door de Schutztruppen, bloedig verslagen als slot van een opstand die de Hereros waren begonnen.
Eindelijk is het vrede en worden de zaken Deutsch- gründlich geregeld. De hoofdstraat van Windhoek, nu Independance Avenue, wordt Kaiserstraße, er komt een Bahnhofstraße, een Gasthof zum Kaiser en een Kaiserkrone Hotel.
Maar het feest is snel afgelopen als Der Kaiser in 1914 de oorlog aan Engeland verklaart. Meteen trekken de Engelsen (nabij Pofadder!!)de Oranjerivier over met een forse strijdmacht om de 'vijandelijke havens' te bezetten. 12 Mei 1915 is het Duitse Koloniale Avontuur voorbij. In aansluiting bij de Vrede van Versailles krijgt Zuid-Afrika in 1920 het Mandaat over Zuid-West Afrika namens de Volkerenbond en in 1946 namens de VN.
Maar de Deutsche Gründlichkeit heeft de daadwerkelijke steun van das große Vaterland niet nodig om een het Duitse karakter van deze kolonie voort te zetten. Gebouwen van na 1920 zijn in dezelfde stijl en de (informele) handelsbetrekkingen met Duitse firma's worden ternauwernood aangetast door de nieuwe colonial masters in Londen. De wegen worden geasfalteerd en de treinen rijden op tijd. In 1953 viert Windhoek zijn eerste Carnaval, volkomen onbekend in Zuid-Afrika waarvan ze als een soort provincie deel uitmaken.
Maar het gewone volk mort en in het Noorden begint SWAPO in 1966 met wat de toenmalige boekjes een 'terreurveltog, de sogenaamde bosoorlog' noemen. Zuid-Afrika geeft geen krimp. Het probleem wordt, net als hun eigen ANC-probleem aanvankelijk door ontkenning opgelost. Ook de aanmaningen van de VN leggen ze naast zich neer. In 1973 krijgt SWAPO de status van waarnemer bij de VN.
De Veiligheidraad bemoeit er zich mee en neemt in 1978 de beroemde resolutie 435 aan die, na definitieve implementatie, Namibië op 21 Maart 1990 onafhankelijk zal maken. Maar de weg is nog lang. Een speciale Zuid-Afrikaanse administrateur-generaal is inmiddels aangesteld, die meteen alle wetten die op rassendiscriminatie zijn gebaseerd buiten werking stelt. Dat is in 1977 en zodoende ontsnapt Namibië aan de laatste waanzinnige stuiptrekkingen van het apartheidsregiem. Er komen verkiezingen, maar allerlei processen vertragen de werkelijke machtsoverdracht.
Eindelijk is het zover. De Grondwet wordt in Februari 1990 aangenomen. Het land stroomt vol met VN militairen uit de halve wereld. De latere Finse premier Martti Ahtisaari is de speciale VN vertegenwoordiger. De verbannen SWAPO kopstukken keren terug. Ook de Secretaris-Generaal van de VN, Perez de Cuellar, wordt ingevlogen. In aanwezigheid van de Zuidafrikaanse president De Klerk legt de huidige president, Sam Nujoma, op 21 Maart 1990, in de handen van Perez de Cuellar de eed van trouw aan de Grondwet af.
Sam Nujoma heeft er intussen voor gezorgd dat de Grondwet een derde ambtstermijn voor hem mogelijk maakt. Als je de Grondwet niet naar je hand kunt zetten, wordt je in dit macho-milieu kennelijk niet voor vol aangezien. Maar daarover reppen de feestkranten van vandaag en gisteren niet. Die staan vol met hilarische herinneringen aan die VN-contingenten. Zoals de Finnen die het meest tropische gebied kregen toegewezen, maar vrachtauto's met sauna's meenamen, of de Amerikanen die voor een jaar WC-papier bij zich hadden en uit de bus stapten recht tegenover de wel-voorziene supermarkt van Windhoek. De Australiërs stapten uit hun transportvliegtuigen met het geweer in aanslag alsof ze in de bush-bush van Vietnam waren gedropt.
Een andere krant interviewde de leden van het grondwetskrywende komitee --20 van de 21 zijn nog in leven-- niet allemaal politici, niet allemaal rechtskundigen, maar allemaal bevlogen. Ze hadden deskundige rechts-technische pennevoerders en adviseurs. Dat is heel ontroerende literatuur: Idealen van toen tegenover realiteit van nu. Sommige zijn cynische politici geworden, anderen hebben politiek de rug toegekeerd. Nog anderen hebben hun geloof in de oorspronkelijke doelen niet verloren, maar uit alle verhalen blijkt hoezeer die taak, die periode, voor ieder van de Stigtervaders en de Stigtermoeder bij de meest glorieuze momenten van hun leven hoort.

Gérard van Eyk, escritor itinerante.

Windhoek, donderdag 21 maart 2002