Iquique, Chili, Vrijdag 18 April 2008
Beste Vrienden en Vriendinnen,
In Mijn Reisbrief No 26 schreef ik over geoglifos [Engels: geoglyphs]: "... die reusachtige figuren die de berghellingen in deze regio sieren. Op de hoogvlakte, de woestijn, is het zicht buitengewoon helder, en kunnen die tekens op zeer grote afstand worden onderscheiden".
Ze zijn ontstaan in de pre-Inca-tijd*) toen de grote karavanen de woestijn begonnen dóór te trekken. Bij 'grote karavanen' moet je denken aan 600 lama's en 200 mensen in één stoet. Er zijn sporen van [veel] oudere voetpaden, maar dat heeft betrekking op jagers, verzamelaars en vissers. Er waren vaste pleisterplaatsen, maar ook tijdelijke, de zgn paskanas. Die zijn de laatste jaren met koolstofdatering onderzocht. Daarmee is een deel van de eerdere speculaties onderuit gehaald. Deze geoglifos horen bij de zgn Desarrrollo Regional -periode, de eerste 'regionale ontwikkeling' van 900-1400 AD [rond 1400 kwamen de Inca's, rond 1500 de Spanjolen]. In die tijd kregen diverse kleinere 'koninkrijkjes' hun vorm.
Afgelopen Zondag --en de Zondag ervóór in aansluiting op het bezoek aan de salpetermijnen-- heb ik twee vindplaatsen bezocht, allebei, overigens, a-typisch.
Die van vóórverleden Zondag is een heuvelgebied --Los Pintados-- waar 420 geoglifos gegroepeerd staan in 60 'panelen'. De bovenstaande foto is zo'n 'paneel'. We maakten al grappen dat het hier om een 'tekenschool' zou gaan, en dat blijkt nieteens zo ver bezijden de waarheid. Hoewel de totale betekenis niet duidelijk is, was dat heuvelgebied een knooppunt van woestijnroutes uit de verste uithoeken. Er moet sprake zijn geweest van 'culturele uitwisseling'. Andere plausibele suggesties verwijzen naar het 'votief'-karakter en wellicht ook 'pelgrimage'.
Langs het gebied loopt een weg die met de familie-4x4 begaanbaar was. Aan het eind was zelfs een picknick gebied. Daar hebben we de meegebrachte maaltijd genoten onder het wakend oog van eeuwenoude raadselachtige tekens.
Het maken van foto's is eenvoudig, maar om te benaderen wat het blote oog ziet, is moeilijk. Ik heb daarvoor de kleuren moeten 'oppeppen'. Dit kleurengamma heeft de woestijn niet. In de felle zon zijn het allemaal varianten van "licht-beige". De bovenstaande foto's zijn van hetzelfde object, maar met verschillende telelens-instelling om zowél details als het effect-op-afstand te tonen.
Bij de onderstaande foto heb ik iets dergelijks toegepast, en daardoor wordt
iets zichtbaar van de teken-techniek die 'raspaje' wordt genoemd. De heuvels bestaan uit een mengsel van donkergekleurde stenen en lichtgekleurd woestijnzand. Door de zwarte stenen opzij te leggen, blijft er een oppervlak van lichtgekleurd zand over. Op een afstand zie je een persoon met een harpoen; met een andere instelling van de telelens zie je hoe de stenen zijn 'weggelegd'. Dit is de 'negatieve methode'. Steentekeningen elders in de wereld, bijvoorbeeld in Australië, zijn gemaakt met de 'positieve methode'.
De mens- en diervormen kunnen gemakkelijk worden herkend, al weten we weinig van hun betekenis. Met de geometrische figuren, met name de "rombo" [ruit] en de cirkel, die samen het grootste aandeel vormen, is dat moeilijker.
Geometrisch is de "rombo" opgebouwd uit trapsgewijs met de punten aan elkaar gelegde rechthoeken als zijde. Het aantal rechthoeken variëert, en dat heeft waarschijnlijk hiërarchische betekenis. De kleinste 'rombo' bestaat aldus uit vier rechthoeken --en lijkt op een kruis-- en dát moet worden beschouwd als een abstractie van een mensfiguur. [Op de eerste foto, boven, rechts op de achtergrond, staat ook een 'rombo'.] Vrij zeker is dat de 'rombo' betekenis heeft bij de demarcatie van etnische groepen, en dat het een 'heilige' betekenis heeft.
De cirkel wordt geassociëerd met de aanwezigheid van water, maar ook de cirkel kent subtiele varianten met een onderlinge hierarchie. Hoewel wetenschappers enig begrip hebben van de individuele betekenis van diverse tekens, is de betekenis van het tezamen voorkomen, een soort grammatica dus, onbekend.
Zeker is dat de verzameling van Los Pintados 'speciaal' is gezien vanuit hun betekenis als ze 'gewoon' langs de routes staan.
In die zin is ook de bovenstaande "Gigande de Atacama", 'Reus van de Atacama', een 'apart geval'. Door zijn grootte --84 meter hoog-- is die verreweg de grootste, en ook zijn complexiteit is bijzonder: Het stralende hoofd en het grote aantal andere symbolen er omheen komt zelden voor. Het blijft een raadselachtig object van speculaties. Eigenlijk weet men alléén zeker dat die rond 900 AD is gemaakt.
De foto links-boven is een ander 'paneel' van Los Pintados. De rechtse heb ik gemaakt in het perspectief van de familie-4x4, maar er gaat niets boven het blote oog [wèl zonnebril] om een totaalindruk te krijgen van deze eenzame heuvel in een zeer vlak gedeelte van de woestijn ver buiten de bekende routes.
Na het bezoek aan de 'Reus' reden we naar het dal van Tarapacá, het epicentrum van de grote aardbeving van Juni 2005. In het hele dal worden nog steeds huizen en kerken herbouwd. We eindigden in het dorpje Laonzana. Je ziet het ingestorte middenschip, het overeind staande voorportaal, en het scheefgezakte altaargedeelte. Met provisorische middelen gaan de diensten door, want de herbouw-prioriteit ligt bij de totaal ingestorte school aan de andere kant.
Wij vonden een schaduwrijk plekje naast het riviertje, de levensader van het hele dal. Het regent er nooit, het water komt van de verweggelegen Andes. Het is verdampt vóór het de zee bereikt, maar hier maakt het een 'groen dal'.
Dit is mijn laatste [wekelijkse] reisbrief uit Iquique. Precies over een week land ik in Brussel. Waarschijnlijk schrijf ik over enkele weken nog eens een 'super-laatste', met terugblik en de laatste avonturen.
Hartelijke groeten, Gérard van Eyk
____________________
*) In Mijn Reisbrief No 26 schreef ik 'Azteken', dat was verkeerd. De Azteken waren meer in het huidige Mexico.
De bovenstaande foto's en de andere van dit thema staan in het subalbum 'Geoglifos' van het subalbum 'Iquique' op http://www.fototime.com/inv/498934C175C67AF
Je vindt deze brief --en de voorgaande-- ook op mijn blog http://blog mijnreisbrief.blogspot.com