Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Vrijdag 1 Februari 2008
Gisteravond kreeg ik het overlijdensbericht van oud-collega Johannes Eekels. Over een paar weken had hij 91 moeten worden. Drie jaar geleden schreef hij mij dat hij de laatste hand had gelegd aan de vertalingen en heruitgaven van zijn levenswerk, een methodologie van de ingenieurswetenschappen. Hij zette er een punt achter.
Als technisch direkteur van een groot chemisch bedrijf, waar hij als laborant was begonnen, had hij vervroegd afscheid genomen om weer te gaan studeren. Hij koos wijsbegeerte en logica, en promoveerde rond zijn 60ste. Het verwarde denken-en-doen over produktinnovaties --een mengsel van wetenschap, ervaring, ratio, inspiratie, macht, en machtsuitspraken-- zat hem niet lekker. Hij koos de weg van de oude Grieken, en vertrouwde op rationele argumentatie. Dàt diepte hij uit.
De Grieken vonden aldus de democratie uit. Johannes verrijkte de ingenieurswereld met een filosofie --een methodologie-- van het maken, van het handelen, van het doen. Verhelderend vond ik altijd zijn scherpe onderscheid tussen de methoden van het onderzoek [Hoe zit dat precies? Is dat w��r?] en die van de maker [Kan dat? Bereik ik zo wat ik wil?], en dat alles gerelateerd aan strikt rationele argumentatie.
Toen hij afscheid nam van de faculteit was ik dekaan, en sprak een Laudatio uit onder de titel Een Nieuwe Theseus. Zijn werk was als de draad van Ariadne die een weg aanwees in het labyrint van verwarrende overwegingen en gedragingen die we 'innovatie' noemen. Het was ook het koord dat de verwarrende hoeveelheid ingenieursmethoden samenbond tot een ware methodologie. Dat erven wij.
We correspondeerden regelmatig over onze wederwaardigheden. Zijn vrouw overleed kort na de afronding van zijn levenswerk. Daarna had hij het moeilijk. In Oktober kreeg ik weer een brief van hem. In zijn puntig-preciese handschrift, zoals altijd.
--"Dit zou wel mijn laatste brief kunnen zijn", schreef hij, "de artsen hebben Alzheimer vastgesteld, en ik weet niet hoe snel dat zal gaan".
Het wàs zijn laatste brief. Zijn zoon schreef mij kort daarna dat Johannes onverwacht was geveld door een TIA. De afspraak om met zijn vader nog een lekkere strandwandeling te maken --v��r hij 'het donker in zou gaan', zoals Johannes het noemde-- was er niet meer van gekomen.
Gisteren kreeg ik het overlijdensbericht. 'Gelukkig is hem een lange Alzheimer periode bespaard gebleven', schreef zijn zoon erbij.
Johannes was een godsvruchtig mens. God hebbe zijn ziel.
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Zaterdag 2 Februari 2008
Van Clausewitz stamt de uitspraak:
--"Oorlog is de voortzetting van politiek met andere middelen"
Er is een pittige discussie aan de gang of 'Clausewitz' wel het goede handboek is voor de moderne terroristen-'oorlogen'.
Is inmiddels "het verhaal eromheen" niet veel belangrijker, zoals eerder al de 'mythe' van de 'nationale staat', of van 'vaderlandsliefde'?
Kortom, Clausewitz moet verbannen worden, en 'storytellers' moeten president, minister van oorlog, of 5-sterrengeneraal worden, want de 'oorlog' wordt gewonnen door de beste fantast-verteller.
Beter dan de Ben Laden's, of de Arafat's!!
--"Dat klopt", mompelen de oude Clausewitz-generaals, "Oorlog is het celebreren van martelaarschap met andere middelen" (100 woorden)
_________________________
Tony Corn, Clausewitz in Wonderland, is het meest gedetailleerde analyse, maar te negatief over Clausewitz.
Corn is lid van de Hoover think tank. http://www.hoover.org/publications/policyreview/4268401.html
Christian Salmon, Clausewitz au pays des merveilles, LE MONDE 25.01.08, zet Corn's verhaal in een bredere kontekst.
Salmon heeft kortgeleden een succes-boek geschreven over deze moderne 'vertelkunst'. Hij is onderzoeker bij CNRS --het 'franse TNO'-- voor taalkunde.
Chistopher Bassford, CORN, CRACKED, A Response to Tony Corn's "Clausewitz in Wonderland".
Bassford erkent de analyse en kritiek van Corn, maar wijst diens onredelijke kritiek op Clausewitz af.
The Clausewitz Homepage http://www.clausewitz.com/CWZHOME/CWZBASE.htm
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Zondag 3 Februari 2008
De Franse taalgeleerde Christian Salmon, die ik gisteren aanhaalde in verband met zijn commentaar op de Clausewitz-discussie, publiceerde vorig jaar zijn boek 'Storytelling'. Hij is een kenner van het taalgebruik om 'virtuele realiteiten' te creëren in theater en TV. Hij blijkt ook een kiene waarnemer te zijn van het taal-mis-bruik voor politieke doeleinden.
De theaterbezoeker geeft zich vrijwillig over aan de verleidingen van de schrijvers, decorbouwers, spelers en theaterdirektie, en laat zich meenemen door hun fantasieën. Als hij weer buiten stapt, kan hij vanuit zijn 'dagelijkse realiteit' er op terugkijken en er --eventueel-- wat van meenemen. Hij/zij toetst het aan 'andere feiten' die de theaterdirektie hem/haar --met zijn volledige instemming-- heeft onthouden. De zaal is donker, en met muziek en 'andere middelen' wordt zijn aandacht op ��n punt gericht. H��rlijk als ontspanning na een dag werken op kantoor waar 'alles-en-iedereen' je verhindert dat je te concentreren.
Het succes van TV-soaps berust ook op dat 'zelfgekozen'(?) isolement.
Anders wordt het als de 'theaterdirektie' zijn invloed kan uitstrekken over alle andere invloeden, zodat er geen sprake meer is van een 'dagelijkse realiteit' waaraan die 'virtuele realiteit' kan worden getoetst. Dat is de droom van 'totaal-theater'. Hollywood heeft het ver geschopt in die richting. Bush, Berlusconi en Sarkozy ook.
Hannah Arendt noemde dat de ideale situatie voor een totalitair systeem: De toeschouwer kan het verschil tussen feit-en-fictie en tussen waar-en-vals niet meer maken. De 'vertelkunst' wees ons de weg: 'Storytelling'.
Daarover schrijft Salmon in Le Monde Diplomatique van deze maand: 'Scheherazade in the White House'. Kort voor de Irak-invasie, met die fictie van Wapens Voor Massavernietiging, zei Karl Rove tegen de journalist Ron Suskind:
--"Jullie leven in wat wij noemen een 'reality based community', jullie denken dat politieke oplossingen voorkomen uit verstandige studie van feiten. Dat is niet meer zoals het werkt tegenwoordig. 'We're an empire now, and when we act, we create our own reality'. Dat mogen jullie bestuderen, maar 'we're history's actors'.
Zo beschreef Suskind het in New York Times in 2004.
Salmon geeft vervolgens nog vele voorbeelden van deze 'Scheherazade strategý' van Karl Rove: Als het moeilijk wordt: Vertel! vertel! vertel!! Fantaseer! fantaseer! fantaseer!!
Karl Rove is met gedwongen ontslag. Hij is vast vervangen door iemand die het nòg beter kan. En wij weten nòg niet wat er precies is gebeurd.
___________________________________
Christian Salmon, Storytelling, La Découverte, Paris, 2007
Ron Suskind, Without a Doubt: Faith, Certainty and the Presidency of George W Bush, The New York Times, 17 October 2004.
Christian Salmon, Scheherazade in the White House, Le Monde Diplomatique, English edition, Jan 2008. http://mondediplo.com/2008/01/04scheherazade
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Maandag 4 Februari 2008
In een artikel in NYT herinnert Ian Kershaw ons er aan dat Hitler 75 jaar geleden 'perfect democratisch' aan de macht kwam. Dat is een feit dat ik ook al jarenlang benadruk als ik 'kleine baasjes' bezig zie om met 'populisme' de democratische spelregels naar hun hand te zetten. Of ze nou Putin, Chávez of Miloseviç heten. Waarom hij Sarkozy niet noemt verbaast mij, omdat het ��k een duidelijk voorbeeld is. Maar misschien is het 'nog' 'not done'. [Voor hoe lang 'nog'? Voor 75 jaar?]
Ook Berlusconi, Aznar en Bush noemt Kershaw niet, al proberen ze allemaal dezelfde truc. Natuurlijk lijken ze niet in alle opzichten op Hitler, althans niet op de Hitler die zich láter(!) ontpopte. Dat is verradelijk, en een bekende fout bij 'populaire' historische analyses. 'Slechte' mannen beginnen 'goed'. Kershaw wijst daar ook op.
V��r de president Hindenburg --op 30 januari 1933-- Hitler aanwees als hoofd van de regering was er [bijna] "niets aan de hand". In 1928 haalden de Nazi's 2,6% van de stemmen. In 1930 18,3%, maar in Juli 1932 kwamen ze opeens op 37,4%.
Het waren de sentimenten van 'gesundes Volksempfinden', die Hitler bespeelde, dat waren vormen van 'irrationeel geloof'. 'Geloof' ook in een "eeuwenlange duitse grootheid", onder andere. [Gelul! 'Duitsland' bestond pas vanaf 1870 met Bismarck en zo]. Kershaw noemt dat 'geloofsaspect' niet, maar het is wèl de manier waarop de erosie van het gezonde verstand door deze 'kleine baasjes' wordt aangepakt.
Ik noem twee recente voorbeelden. Allereerst het artikel van Suskind, dat ik gisteren noemde, waarin perfect wordt beschreven hoe Bush met zijn 'born again'-geloof de rationele denkers om zich heen de mond wist te snoeren zodat ruimte kwam voor de 'Scheherazade Strategy' van Karl Rove, die zonder die 'geloofs-opmaat' geen kans zou hebben gekregen.
Ik zie diezelfde 'opmaat' richting "geloof" bij Sarkozy bij zijn 'promotie' van 'geloof-in-de-politiek', recentelijk in Rome en Riaad.
De resultaten zijn er. Na het protest vanuit de 'laïques', is er al tweedracht in die kringen. Men beschuldigt elkaar van 'fanate' "laïcité" , van onverdraagzaamheid. Je bent dan een 'laïcard". Het protest is uitgehold.
Sarkozy had 'alleen maar' gevraagd naar een 'laïcité positive', een die 'godsdienst' zou tolereren. Alsof 'laïcité', en de wet van 1905, niet altijd al toleranter was dan welke religie dan ook! De tweedracht is gezaaid.
Kortom, het rationele denken in Frankrijk is aangetast. Het staat op de helling. Komt er nu ruimte voor 'sprookjes', zoals de 'Sheherazade Strategy'? Daarvoor is veel 'geloof' nodig, en vooral geen 'ratio'!
Goed opletten dus!! Met welk sprookje wil Sarkozy ons in slaap wiegen?
____________________
IAN KERSHAW, How Democracy Produced a Monster, NYT, February 3, 2008
Véronique Maurus, Laïques mais pas "laïcards", LE MONDE 02.02.08
St�phanie Le Bars, Inqui�tudes sur le r�le conf�r� aux religions par Nicolas Sarkozy, LE MONDE 17.01.08
Ron Suskind, Without a Doubt: Faith, Certainty and the Presidency of George W Bush, NYT, 17 October 2004.
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Dinsdag 5 Februari 2008
Gisteravond ging ik op bezoek bij Lorenzo. Het gesprek kwam op de 'tsunami'-kansen. Er was in meer dan 100 jaar geen tsunami geweest in Iquique, maar hij wachtte er al 57 jaar op, maar het idee zit diep in zijn knoken. Wèl heeft hij verschillende zware aardbevingen meegemaakt. Hij is nooit uit Iquique weggeweest; zelfs niet uit het ouderlijk huis waar hij nog steeds woont. Het was iedereen van jongs af ingeprent w��r je naar toe moest gaan. Enkele straatblokken hogerop is soms voldoende. Vanuit de laagste stadsgedeeltes is het m��r.
Ik vroeg hem naar die nieuwe bordjes met de vluchtwegen.
--"Die zijn voor de vreemdelingen en de toeristen. Die kennen de weg niet. We rekenen op twintig minuten".
Dat was anders dan de twee uur die ik eerder hoorde. Ik zal toch eens naar de Intendencia gaan, het regionale regeringsgebouw, om te horen wat het officiële rampenplan ervan zegt.
Zijn vrouw, Mary-Eugenia, had ooit een tsunami meegemaakt; in haar geboortestad, meer naar het zuiden. In tegenstelling tot haar man, was ze altijd heel angstig als er weer een 'temblor' was, maar bij de 'terramoto' van bijna drie jaar geleden, was ze vrij snel rustig geworden. Die duurde minutenlang met schokken zo groot dat je bijna niet op je benen kon blijven staan. Lorenzo vertelde van een collega --net als hij onderwijzer bij achterstandskinderen-- die panisch verstijfde als het gebeurde. En hoe zijn buren al of niet 'vluchtkoffertjes' hebben klaarstaan.
Dat gesprek liep zo omdat we 's middags een fikse 'temblor' hadden gehad. Francisco stuurde mij onmiddellijk een SMS:
--"Alles OK? Het was maar een 'temblor'".
Ik was in mijn hotelkamer, en de zinken golfplaten van het dak vlak boven mijn hoofd hadden nog het meeste lawaai gemaakt.
Het onderscheid dat tussen een 'temblor' en een 'terramoto' wordt gemaakt is ook gevoelsmatig belangrijk, want volgens een [omstreden] theorie komt er een èchte terramoto als de temblors te lang uitblijven. Alsof de twee aardschollen die over elkaar heenschuiven blijven steken, en zich 'later' pas met veel grotere schokken zullen vrijmaken. Zodoende is een 'temblor' voor sommigen zelfs geruststellend. Ik vergeleek in 2005 een temblor met een zware denderende truck of een trein. ['De glazen rinkelden in de glazenkast!'] Maar dan zonder die aanloop en dat wegebben. Het is er in��ns, en het duurt meestal nog geen tien seconden. Wel komt er vaak een kleinere 'na-schok' --de zgn réplica-- als een soort 'echo' vlak achteraan. Het is geen dagelijks gebeuren, maar op meer dan ��ns per week kun je wel rekenen; de kleintjes meegerekend.
Zo zit dat hier.
_________________
Ik schreef er 1 April 2005 over. De grote terramoto was Juni van dat jaar. Ik schreef er over, en over de ervaringen van mijn Iquique-kennissenkring de 15 en 16 Juni 2005.
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Woensdag 6 Februari 2008
Toen ik gisteravond twijfelde tussen een avondwandeling voor het slapengaan, en het lezen van de ge-download-e artikelen, klopten Gabriela en Jeannette aan: "Of ik meeging naar een pianoconcert?"
Het bleek een onverwacht concert te zijn van een jong talent uit Iquique, José A. Contreras Tobar. Hij moet dit jaar twintig worden. Hij studeert inmiddels in Santiago bij gerenommeerde docenten, en was met zomervakantie in zijn geboortestad. Zodoende.
Het concert was in het prachtige zwaar-stenen regeringsgebouw in de haven, Aduanas genaamd, want het is nog uit de tijd dat Peru het hier voor het zeggen had, en douane-rechten had. Chili heeft daar door een veroveringsoorlog eind 19e eeuw een einde aan gemaakt, en kreeg toen met��n de rijke salpetervelden in handen die Iquique in de glorietijd brachten. [Overigens leren de schoolboekjes niets van deze botte economische argumentatie, maar wèl van de heroïek van Het Leger en De Marine gedurende deze Guerra del Pacífico, die nog steeds een hoeksteen is in de Chileense nationale identiteit].
Nu is het zetel van de regionale regering, de Intendencia, en de prachtige patio is uitstekend voor een concert als dit. Er kunnen gemakkelijk 200 of meer stoelen worden gezet.
Het was een programma met een Sonate van Beethoven, een 'tonada' van een zekere Pedro Humberto Allende, twee Preludes van Debussy en een virtuoos gespeeld Rondó Caprichioso van Mendelssohn.
Na afloop stelde ik voor nog 'iets' te nemen op een van de terrasjes die momenteel aan de gerestaureerde Baquedano een toeristisch sfeertje geven. Maar nee, zeiden de dames ferm en giechelend, ze moesten onmiddellijk naar huis met een taxi. Gabriela liep 'met volle borsten' en Rodrigo [vijf maanden] moest hoognodig worden gevoed. Voor het eerst sinds haar moederschap was langer dan twee uur van haar baby weggeweest, bekende ze. Het moest er maar eens van komen. Francisco was met de baby thuisgebleven. Ze had ruim voldoende voeding, zei ze zeer voldaan en gelukkig, maar helaas niet zoveel dat ze een voorraadje kon aanleggen voor avondje stappen. Francisco had dat graag verzorgd, want hij is helemaal gek met de baby.
Dus wandelde ik naar huis, kocht alsnog de lokale krant, en las dat die 'tremblor' van de voorafgaande dag toch niet zo 'gering' was geweest: 6,3 graden op de schaal van Richter. G��n vernielingen, maar wel was de enige uitweg van de stad --die naar de hoogvlakte-- urenlang geblokkeerd door rotsblokken. De andere uitweg --die langs de kust, en zeker niet aan te bevelen bij tsunami-gevaar-- is nog steeds geblokkeerd bij Tocapilla, een stadje op 150km naar het zuiden, wegens een terramoto aldaar in November jl. D��rover schreven zij: Er moeten m��tregelen komen!!
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Donderdag 7 Februari 2008
Vandaag geen stukje; w�l heb ik de LINKS naar mijn foto-album bijgewerkt. Voor de foto's van het 'dagje strandleven' bij Las Tres Islas dat ik 28 januari beschreef, moet je bv naar
http://www.fototime.com/inv/A92283EAE1850D6
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Vrijdag 8 Februari 2008
--"Terwijl ze zich ongelovig blijven noemen, presenteren bepaalde intellectuelen zich als verdediger van de religie uit naam van een behoefte aan 'het sacrale' en 'het transcendente', of het feit dat sociale banden in laatste instantie slechts religieus van aard zouden kunnen zijn. Maar wat je hier ziet komt zonder twijfel minder voort uit een 'terugkeer naar het religieuze' dan uit wat Musil noemde de "nostalgie van de overtuiging". Dit, overigens zeer ongelovige, tijdperk verwart dit op een onzalige manier met wèrkelijke overtuiging".
Aan het woord is een recensent van "Peut-on ne pas croire?" met als ondertitel "Sur la verité, la croyance et la foi" van Jacques Bouveresse. Hij gaat verder met:
--"Wat wij zien is meer 'nieuw gebruik' van religie --voor macht en voor politiek-- dan een vernieuwing van de religie als zodanig. Door een bres te slaan in onze meest fundamentele zekerheden omtrent kennis en wetenschapsleer, heeft het postmodernisme, al of niet bewust, het risico genomen religies aan te moedigen zich daar in te storten met de hoop hun invloed terug te winnen op de intellectuele wereld, die zij hebben verloren aan de moderne wetenschap".
Een andere recensent:
--"Jacques Bouveresse, filosoof, hoogleraar bij Collège de France, is een van die mensen die niet geloven dat je gecompliceerde zinnen moet schrijven om diepzinnig te zijn. Hij gelooft kennelijk ��k niet dat een rationele gedachte noodzakelijkerwijs ook onpersoonlijk zou moeten zijn" [ . . . ]
--"De auteur maakt geen geheim van zijn rationele uitgangspositie, en ook niet van zijn intellectuele opechtheid. Banvloeken, provocaties, of nevelige concepten, horen niet bij zijn arsenaal als vragen aanpakt als: 'Hebben alle geloven dezelfde waarde?', 'Is de behoefte aan geloven fundamenteel bij de mens?', 'Wat is het verband tussen wetenschap en religie?' 'En tussen religie en overtuiging?' 'Is wetenschap een religie?'
Nòg een andere recensent:
--"Bouveresse begint met een citaat van Peter Hacker : 'De waarheid heeft aanzien, maar is zelden verleidelijk. Het zijn de illusies van de filosofie, en niet zijn nederige waarheden die ons hypnotiseren'"
[Daar kunnen de filosofie-illusionisten wel even mee vooruit]
Maar je begrijpt intussen wèl dat ik dat boek graag zou willen lezen.
En de bronnen van al deze citaten?
--"Ach, gewoon wat uurtjes nostalgisch goechelen in een afgelegen I-café in een ver land".
__________________________
Editeur AGONE, jan 2007, ISBN 978-2-7489-0068-2 / Ean 13 : 9782748900682
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Zaterdag 9 Februari 2008
Toen ik eerder deze week bij Gabriela en Francisco was genodigd voor 'een glaasje wijn' keek ik schielijk op fles voor de wijnstok. Het was een heel geurige wijn. De naam 'Carménère' zei mij niets, maar Francisco legde uit dat het een oude 'her-ontdekte' cepa was die in Frankrijk niet meer bestond: Uitgeroeid door de Philoxera die vanaf ongeveer 1860 de Franse wijncultuur teisterde. Verschillende druivensoorten, die inmiddels in Chili in produktie waren, ontsnapten aan die totale uitroeiing omdat ze hier 'droge voeten' hadden. Hier in Chili regent het namelijk niet, en worden de wijngaarden geïrrigeerd door watergeulen tussen de rijen die inplanting van de wijnstok droog laten. Daar was het niet om begonnen, maar precies die conditie was fataal voor de Philoxera. Die heeft een 'vochtige inplanting' nodig zodat de schimmels daar lekker de boom kunnen aantasten. Zo'n conditie is onmogelijk in een regio met regen.
Die 'herontdekking' is inmiddels opgefokt tot een prachtige 'legende'. Je (ver)koopt tegenwoordig al láng niet meer een 'produkt'. Zélfs niet meer een 'merk'. Nee, het moet een 'verhaal' zijn waarbij Dichtung und Wahrheit vervagen. Met Romantiek en Heroïek. Met Het Goede en Het Kwade. [Op de achtergronden van deze moderne storytelling kom ik terug].
Feit is dat het een bijzonder geurige wijn is, die heel goed jong kan worden gedronken. Dat past de huidige consument èn producent. Feit is ��k het bezoek in 1994 van twee Franse oenologen van de Universiteit van Montpellier, op verzoek van een Chileense wijnboer die had gezien dat een aantal van zijn wijnstokken tussen zijn Medoc 'raar deden', en o.a. veel later rijpten. Het was niet de Cabernet Franc, maar de aloude Carm�n�re, wisten die te melden. In g��n geval de Merlot waarvoor die werd verkocht. Schande!
Hier komt de 'romantiek': Deze wijnstok zou zijn meegenomen door 'arme', 'ongeletterde', 'landverhuizers' die het onderscheid tussen Merlot en Carménère niet kenden. Allereerst wilde men deze 'Chileense Schande' in de doofpot stoppen, maar dan komen er enkele "heroïsche ondernemers" die van de nood een deugd maken, die het Kwade in het Goede omtoveren. Prachtig verhaal dus.
Nu heeft Chili zijn 'eigen' cepa dat het boegbeeld moet worden van de Chileense wijnproduktie, zoals Zuid-Afrika zijn Pinotage heeft, die 'argeloze kruising' tussen Pinot Noir en Hermitage. Nu wereldsucces.
Dus, als je weer eens bij Albert Heijn loopt, bij de Chileense wijnen, kijk eens uit naar Carménère. Inderdaad h��l smakelijk, en bovendien met een mooi verhaal.
[Sorry, een prachtig verhaal, en een niet-gekke wijn]
_______________________
De Legende: http://www.carmenerealmundo.cl/ De Geschiedenis: http://www.montgras.cl/vinos3.htm
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Zondag 10 Februari 2008
Vandaag is de afsluitingsceremonie van de Chileense [nationale] "Jamboree del Desierto", Jamboree van de Woestijn. Achttienhonderd jongelui uit heel Chili kampeerden veertien dagen op de hoogvlakte ten Oosten van Iquique. In de verlaten gebieden van de oude salpetermijnen, met hun spookachtige gebouwen in een eindeloze vlakte, en oude oases.
Ze maakten kennis met de woestijn, en dat was de bedoeling, want in de groenere streken van Chili, meer dan tweeduizend kilometer naar het Zuiden, is het onvoorstelbaar dat je er kunt leven.
Hoogtepunt was een tocht van 16 kilometer dwars door de woestijn. En natuurlijk de kampvuren. Voor nieuwe vriendschappen. (100 woorden)
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Maandag 11 Februari 2008
Laten we de puntjes eens op de i's zetten:
--"Wat zei Sarkozy precies ['verkeerd'] en Rome en in Riaad?"
In Rome was de kernzin: "dans la transmission des valeurs et dans l'apprentissage de la différence entre le bien et le mal, l'instituteur ne pourra jamais remplacer le pasteur ou le curé" [wat betreft Goed en Kwaad, kan de onderwijzer n��it de dominee of pastoor vervangen]
In Riaad was het: "Dieu transcendant qui est dans la pensée et dans le coeur de chaque homme". [De transcendente God is de gedachten en het hart van ieder mens]
Het 'verwijtbare', vindt Patrick Jarreau, is dat Sarkozy dat als president van een 'geloofsneutrale' staat n��it had mogen zeggen. Hij verbreekt daarmee de 'republikeinse overeenkomst', de grondslag van de Franse Staat, die een absolute filosofische neutraliteit eist over de grondslagen van de moraal.
Het zij zo. Het is een goede manier om die discussie helder te houden.
--"Want, wat kan anders gebeuren?"
Wij kunnen dat precies volgen in het artikel van Ron Suskind waarvan ik 4 Februari schreef:
--" . . . waarin perfect wordt beschreven hoe Bush met zijn 'born again'-geloof de rationele denkers om zich heen de mond wist te snoeren zodat ruimte kwam voor de 'Scheherazade Strategy' van Karl Rove . . . "
Ik zie het al voor me: Sarkozy --wiens kracht binnen de partij, al v��r hij president was, schuilde in het elimineren van degenen die *niet* in zijn *vertelling* geloofden-- zal iedereen die deze "Rome-Riaad Zinnetjes" niet volmondig beaamt, elimineren uit 'regeringskringen'. Of of z'n minst bagetelliseren of belachelijk maken. Precies zoals Suskind dat sociaal-psychologische machts-proces rondom Bush beschreef.
Het is ook zoals ik dezelfde dag schreef naar aanleiding van de analyse van Ian Kershaw van Hitler's benoeming, 75 jaar geleden: Het is de manier waarop de 'erosie van het gezond verstand' begint.
Jarreau heeft gelijk. Dàt zijn de verwijtbare kernzinnetjes, maar de 'republikeinse overeenkomst' is niet zomaar een principe waarvoor we morgen een ander kunnen kiezen.
Dit republikeinse principe --dat in andere Europese landen onder andere namen wordt gehanteerd-- is de samengebalde ervaring van enkele eeuwen Europese Geloofsoorlogen.
Dat is vuur waarmee je niet mag spelen. Het is te hopen dat de VS zélf deze ervaring niet opnieuw hoeven op te doen, en dat 'dit Europees principe' sterker tevoorschijn komt uit de uitdagingen van dit moment.
_________________
Patrick Jarreau, La laïcité, une querelle qui ne dort que d'un oeil, LE MONDE 08.02.08
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Dinsdag 12 Februari 2008

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Woensdag 13 Februari 2008
Sarkozy zei op de avond van zijn verkiezing:
--"A chaque femme martyrisée dans le monde, je veux dire que la France offre sa protection en lui donnant la possibilité de devenir française".
Nu staat Ayaan Hirsi Ali daar voor de deur. Afgelopen Zondag kreeg ze in Parijs de 'Prix Simone de Beavoir'. Bernard-Henri Lévy opende de ceremonie met een beroep op bovengenoemde uitspraak van Sarkozy om haar de Franse nationaliteit en Franse bescherming te verlenen. Hij deed dat in een pittig-en-prachtig betoog van vijf punten dat Libération in extenso publiceerde.
De 'lâcheté' van de Nederlands regering werd gehekeld, evenals de 'veulerie' van de NLse publieke opinie, maar ��k werd 'la Hollande' als trots voorbeeld gesteld omdat zij drie eeuwen geleden de fransman René Descartes in bescherming nam, en zodoende de opkomende Verlichting [waarvan Frankrijk nog steeds trots het auteurschap claimt] een kans gaf.
De Islam staat voor haar 'Verlichting', en Ayaan Hirsi Ali speelt [hopelijk, wellicht] een grote rol daarin. Met haar positie in de sjieke, belangrijke, en eervolle Think Tank in Washington is ze weliswaar 'veilig', maar ze vindt zich te ver verwijderd van de plaats waar 'het' wèrkelijk gebeurt. De VS hebben een Christen-probleem [met een onvoltooide Verlichting], vooralsnog g��n Islam-probleem.
De vergelijking met Voltaire gaat --terecht-- over de tafel, en uit de vergelijking met Salman Rushdie komt de observatie dat die n��it door Scotland Yard in de steek is gelaten.
[Dat kan NL zich ��k in de zak steken. Zoals die Europese landen onder-elkaar hun liefde en hun kritiek uiten, is hier in Chili niet uit te leggen. Netzomin als Chilenen mij hun haat-liefde verhouding met de buurlanden Peru, Bolivia en Argentinië kunnen uitleggen.]
En nu maar afwachten wat Sarkozy doet.
______________________
Vertalingen: Aan iedere vrouw die ergens in de wereld wordt gemarteld, wil ik zeggen dat Frankrijk haar bescherming aanbiedt door haar de mogelijkheid te geven française te worden.
Lâcheté=Lafheid. Veulerie=Wilszwakte.
Bernard-Henri Lévy, philosophe, Adresse à Nicolas Sarkozy à propos d�Ayaan Hirsi Ali, Libération, 11feb2008. http://www.liberation.fr/rebonds/309240.FR.php
Ayaan Hirsi Ali en quête d'une protection et d'une nationalité, LE MONDE, 11.02.08.
http://abonnes.lemonde.fr/web/imprimer_element/0,40-0@2-3214,50-1009884,0.html
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Donderdag 14 Februari, 2008, Valentijn, Leny wordt 80!
De Franse schrijver Luis de Miranda is 32 als hij een paar jaar geleden Auschwitz bezoekt, met 'de gemiddelde motivatie van de gemiddelde Europeaan', zoals hij het beschrijft: Een stukje nieuwsgierigheid, een stukje plichtsgevoel, en een vaag gevoel om er te mediteren over wat de ene mens de andere kan aandoen. Hij maakt wat video-opnamen, o.a. van het bekende bord "Arbeit macht Frei". Maar wat daar gebeurd is blijft behoren tot een andere wereld, tot een andere mensheid. De wreedheden blijven hem vreemd.
Terug in Parijs bezoekt hij een top-disco: La Suite, hélemaal à la mode op dat moment. Hij ziet de meiden die --onnozel en slim-- staan te pronken of dansen, en de knullen die --onnozel en slim-- drankjes aanbieden. Hij maakt een paar video-tjes, en blijft niet lang want hij voelt er zich niet thuis. Toen hij jonger was, had het hem pijn gedaan dat hij er niet in slaagde deel te nemen aan die platte, nietszeggende conversaties van die feestende groepjes. Nu brengt het hem alleen op overpeinzingen à la Philippe Muray die het begrip homo festivus voortbracht, een karakterisering van onze tijdgenoten voor wie 'feesten' --en 'positief huichelen' daarover-- tot de 'musts' behoren.
Nu wilde het geval dat door een technische fout de beelden van Auschwitz en de La Suite half over elkaar zijn opgenomen. Het bord "Arbeit macht Frei" en andere beelden verschijnen onverwacht tussen de feestende lol-gezichten. Het ergert hem, maar laat het jaren liggen tot hij er kortgeleden, als hij het aantreft bij een opruiming, betekenis aan kan geven.
Beide werelden zijn hem vreemd, stelt hij vast, zowel die van 'Auschwitz', als die van de 'gestandaardiseerde lol'. Hij vindt bovendien dat beide werelden op elkaar lijken. Allebei willen ze niet nadenken, en 'tayloriseren' zowel hun misdaden als hun genot. Tot zover De Miranda.
Voor de toepassing van het begrip 'tayloriseren' ben ik hem dankbaar, dat uit��nnemen van handelingen tot op de meest eenvoudige elementen --zinloze elementen zo op het oog-- maar waardoor de moderne massaproduktie, de lopende band, de automatisering, de 'welvaart', en al die andere 'geneugten' van de moderne produktie-economie konden ontstaan. Een generatie ingenieurs verheerlijkte het Taylorisme, maar al snel merkten ze ��k:
--"Though cycling is a healthy occupation, the production of cycles is not".
Of de ervaring van Ootje Oxenaar, die tamelijk jong de ontwerpprijs voor het toentertijd nieuwe NLse vijf-guldenbiljet kreeg, en vervolgens de rest van zijn leven betrokken bleef bij het ontwerpen en produceren van bankbiljetten:
--"Het is een eigenaardig gevoel, ze vragen je iets unieks te maken, iets wat niet kan worden geïmiteerd. Je legt er je ziel in. En als het klaar is zeggen ze: Nu moet je er een miljard van maken, precies hetzelfde".
Hoe raken we af van dat 'tayloriseren'? Met "Arbeit macht Frei"?
__________________________
Luis de Miranda, Une civilisation de la fête et de l'oubli, LE MONDE 09.02.08 http://www.lemonde.fr/opinions/article/2008/02/09/une-civilisation-de-la-fete-et-de-l-oubli-par-luis-de-miranda_1009444_3232.html
Over 'cycling': Marktkunde? Hoezo?, [mijn] Inaugurele Rede TU Delft, 1980, www.van-eyk.net/gerard/biblio/inaugura.htm
Oxenaar: persoonlijke mededeling rond 1976.
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Vrijdag 15 Februari, 2008
Ik ben begonnen aan de dichtbundel van Pablo Neruda, Los Versos del Capitán. Ik kreeg die te leen, met��n nadat de spaanse uitdrukking 'el capitán es el capitán' ter sprake was gekomen bij een tafelgesprek.
Aanvankelijk was het van een anonieme dichter die --aldus de fictie gedurende twaalf jaar-- de minnaar was geweest van een zekere Rosario de la Cerda. Deze Rosario stuurde in 1951 alle liefdesgedichten van deze minnaar naar een uitgever in Havana, maar wenste de auteur geheim te houden. Het was iemand die ze in het Frans-Spaanse grensgebied had ontmoet, tegen het einde de spaanse burgeroorlog. De gedichten die hij haar had gestuurd, stonden op briefjes die onder allerlei omstandigheden onderweg waren geschreven. Sommige haast onleesbaar.
Hij kwam in haar leven, zo schrijft zij --en dat wordt bevestigd in een van zijn gedichten, zegt ze erbij-- níet door als een verlegen minnaar bedeesd op haar deur te kloppen, maar door die deur botweg neer te halen.
Vanaf het eerste moment, zo gaat ze verder, beschouwde hij zich heer en meester van haar geest en van haar lijf. Hij laat haar voelen dat vanaf dat moment alles in haar eenvoudige leven van kleine artiest verandert. Hij kende geen kleine sentimenten, en wilde er ook niet van weten. Hij beminde haar met zijn grote passies, en zij, in het begin wat angstig, geeft zich over aan zijn ongebreidelde bezitsdrang.
Toch waren er in haar geschiedenis zaken die hij niet kende, niet begreep. Dat maakte hem jaloers, en hij kon in woede uitbarsten. Hij kon niet op een andere manier liefhebben. Daarom, zo schrijft ze aan die uitgever in Havana, noemde ik hem El Capitán, en de bundel moet daarom heten Los versos del Capitán. [Verzen van de 'baas'. In het Spaans bestaat een uitdrukking: 'el capitán es el capitán' die zoveel betekent als 'er is er maar ��n de baas, bèk houden dus'. Dat markeert het eind van een 'spaans groepsgesprek', of 'spaans werkoverleg', zo er al een begin was.]
Hoe dan ook, ik ben die dichtbundel gaan lezen; vòl met v��roordelen over de spaanse macho-cultuur, en nieuwsgierig naar w��r dat op uitdraait. Totnutoe heb ik mij bij het liefdesleven van een macho nog nooit iets kunnen voorstellen. Misschien komt dat nu.
'De Baas' behoort tot de meest bekende werken van Pablo Neruda, naast Canto General, een ellenlange draak-met-toch-wel-mooie-stukken, waar ik mij ooit doorheen heb geworsteld, en naast Veinte poemas de amor y una canción desesperada --twintig liefdesgedichten en een wanhoopslied-- waar ik goede herinneringen aan heb.
Ik weet niet of Los versos del Capitán is vertaald in NL. Laat het weten.
Ik lees dapper verder. Las Furias, het gedeelte met de woede- en jaloeziegedichten, heb ik gehad. Het lijkt dat ik nu in wat rustiger vaarwater kom. Ik hou jullie op de hoogte.
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Zaterdag 16 Februari, 2008
Nadat Lorenzo mij gisteravond had afgehaald om te 'stappen', ging Pablo Neruda over de tong. Natuurlijk. Lorenzo had Canto General ook wel èrg lang gevonden:
--"Hij is een vlotte veelschrijver, die over alles zijn zegje heeft", vergoelijkte hij.
Maar hij was diep onder de indruk van Neruda's poëtische welsprekendheid. Toen Neruda in de politiek zat --inderdaad, hij is een tijdlang senator geweest-- had hij een [politieke] spreekbeurt van Neruda bijgewoond in Iquique. Naarmate de toespraak vorderde, begonnen de lokale politici en fabrikanten elkaar bezorgd aan te kijken:
--"Is dít een politicus?"
--"Het was pure poëzie", zei Lorenzo dromerig, "pure poëzie". (100 woorden)
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Zondag 17 Februari, 2008
Ik heb Ian Buruma leren kennen uit artikelen die hij in de jaren '60 schreef over de Japanse cultuur. Ik herinner mij --bijvoorbeeld-- hoe 'cultureel-moeilijk' een Japanner het heeft als hij iemand, die een ongeluk op straat overkomt, wil helpen. Zijn beschrijving van de angstige hoeveelheid culturele verplichtingen die dan op zo iemand afkomen maakte duidelijk dat een Japanner er de [onbegrijpelijk, en vaak-misverstane] voorkeur aan geeft geen hand uit te steken.
Later kwam ik hem tegen --kort voor 1970-- toen ik mij voorbereidde op een wat langere zakenreis naar Japan, en een cursus daarvoor volgde in een managementcentrum in Brussel. Die reis is niet doorgegaan, maar in 1984, toen ik er rondreisde met studenten, had ik er veel voordeel van.
Wat mij uit die contacten het meest is bijgebleven, is het belang van het [ogenschijnlijk microscopische] culturele detail als bron van misverstand. Ik werd mij bewust van wat ik jarenlang had 'gezien', maar niet voldoende had 'begrepen', op mijn intensieve zakenreizen door Europa in de voorafgaande jaren. Mijn oplettendheid voor 'kleine culturele verschillen', is toen ontstaan. Ik werd mij bewust als 'street observer'.
En nu tref ik Buruma aan met een artikel over het Wilders-fenomeen in NL. ["a popular rabble rouser", noemt hij hem]. Buruma heeft NLse roots, al weet ik daar het fijne niet van, en schreef een boek: Murder in Amsterdam: The Killing of Theo van Gogh and the Limits of Tolerance.
Hij 'analyseert' dat het *niet* om Islam-haat gaat. Hij haalt voorbeelden uit Israel, Frankrijk en de VS. Dat is blikverruimend en opluchtend. Het voorkomt dat we ons vastbijten in "Islam=Het Kwaad". Vervelender is dat zijn 'niet-NL' & 'niet-Islam' vergelijkingen er op wijzen dat 'eigenlijk' 'ons' politieke en intellectuele establishment doelwit is. De gretigheid waarmee hij Beatrix aanpakte, bijvoorbeeld, wijst daarop. De Israelische elite die tolerantie predikt worden afgedaan als 'beautiful souls', en in de VS bestaan (scheld)woorden als 'effete East Coast snob' en 'New York intellectual'. Wij kennen 'Eurocrats of Brussels'. Dat heeft niets te maken met Islam. Het is de kloof tussen 'elite' en 'populisten'. D��rover zouden we eens beter moeten nadenken. Dat is het 'irritante' van dit artikel.
Ik weet niet in welke krant(en) het is verschenen. Ik vond het als 'recent' artikel op het onvolprezen Project Syndicate, waar top-auteurs [Kissinger, Stiglitz en diverse 'Nobels'] hun 'commentary' publiceren, en zo in de wereldpers terecht komen: Tot en met ambitieuze regionale kranten. Deze site 'vaut le detour', om met de Michelin-gids te spreken. De 'recente' staan op de hoofdpagina, maar er kan op thema, auteur of trefwoord worden gezocht. De artikelen staan er meestal in acht of tien talen.
Een aanrader dus! Niet alleen dit artikel.
______________________
Ian Buruma, A War on Tolerance, Project Syndicate 2008. www.project-syndicate.org
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Maandag 18 Februari, 2008
Peter corrigeerde mij gisteren onmiddellijk, en wees er op dat Michelin zijn top-sterren verbaliseert met "mérite un détour" en "vaut le voyage". Mijn contaminatie --vaut le détour-- mocht dan wel correct Frans zijn ... 'Michelin' was het niet!
Het andere commentaar kwam van Harrie die vond dat ik wel èrg kort door de bocht was gegaan met mijn 'samenvatting' van Buruma: Ik had zijn sprong van Islam-haat naar populisme-gevaar niet duidelijk gemaakt.
Dat is zo, daarom verwees ik ook naar het artikel, en concentreerde mij op Buruma's rol in mijn leven. Verder kan ik mij alleen verschuilen achter de bekende 'dooddoener':
--"De beste samenvatting van een roman is de roman zelf".
Met die waarschuwing staat Buruma overigens niet alleen. Een enkelvoudige maar reële 'angst' [terrorisme] kan het werkelijke probleem vertroebelen. Thom Dyke in Prospect van deze maand maakt op die manier de 'Sharia-angst' wat 'milder'. Hij laat zien dat alle religies 'radicaal' zijn, en op gespannen voet leven met de civiele staat. Ook de katholieke kerk, maar daar hebben we leefbare oplossingen voor.
Hij heeft het vooral over Britse toestanden en de Anglicaanse kerk, en wijst er op dat die een eigen disciplinair systeem er op nahouden. Beroep op de burgerrechter is mogelijk, en het werkt perfect. Op een ander niveau hebben de Europese staten leren leven met die wet uit 1972 van de Europese Gemeenschap die Europese wetten boven landswetten stelt.
In die zin moeten we ook over de 'Sharia' niet al te moeilijk doen, ook al is er wel degelijk sprake van een bedreiging door de Islam. Een kleine groep terrroristen zal dat ook blijven doen uit naam van 'De Islam'. D��rhameren op 'Sharia' helpt daar niet tegen.
Naar aanleiding van het recente bezoek aan Parijs van Ayaan Hirsi Ali [zie 13 februari], wijst Dounia Bouzar in Le Monde op een gevaarlijk aspect van Ali's betoog. Zéker moet zij gesteund worden door Frankrijk, dat betwist Bouzar niet, maar in haar strijd 'sacraliseert' zij als het ware deze [terroristische] voorhoede. Dat lijkt op wat Buruma Wilders verwijt.
Het populisme, zowel van links als van rechts, steunt op de democratie van one-man-one-vote. Dat willen we niet kwijt, maar het geeft ��k de 'onnadenkende elite' kansen. Het is aan de 'nadenkende elite' om even��ns na te denken over de kloof die door hun eigen nadenken --'zo doende'-- wordt veroorzaakt, en die zichtbaar wordt in tegenkrachten zoals 'Gesundes Volksempfinden', en 'scheldwoorden' zoals 'hoge heren in Den Haag en Brussel' en --op een huiselijker niveau-- aan 'stadse fratsen'.
We moeten het tóch hebben van goed waarnemen èn goed nadenken.
_____________________
Thom Dyke, Sense on sharia, Prospect Magazine, Issue 143, February 2008
Dounia Bouzar, L'erreur d'Ayaan Hirsi Ali, LE MONDE 15.02.08
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Dinsdag 19 Februari, 2008
Gisteravond was ik uitgenodigd op een party bij Virginia, die ze gemakshalve 'Vicky' noemen. Zij is bevriend met Gabriela en Jeannette, de twee zussen, die mijn 'primaire gastvrouwen' zijn hier in de stad. [Jeannette noemen ze gemakshalve 'Nelly'].
Dit soort 'gebruiken' zijn in het begin wat verwarrend voor een vreemdeling-als-ik. Het zij zo. Net zoals het rad door-elkaar-praten, met onverwachte schaterlachende onderbrekingen, wat van een 'vreemdeling-als-ik' de allerhoogste vorm van taalvaardigheid eist. Die hoogste versnelling haalde ik niet, want de party begon --wat had ik anders kunnen verwachten-- op mijn gebruikelijke bedtijd: Om half tien. Ik putte mijn energie dus uit minder gebruikelijke bronnen --een soort afbetalingsregeling-- en op dit moment, laat op de ochtend, krijg ik daarvan de rekening. Ik mis mijn ochtenhelderheid. Het zij zo.
Vicky's party was ter gelegenheid van haar broer Eugenio Dávolos P die in Santiago woont, bij haar logeerde, maar een echte Iquiqueño is. Hij is leraar Spaans, en dichter. In 2005 had ik de presentatie van zijn dichtbundel meegemaakt, El Hombre Sin Misterio. Met toespraken, voorlezen en feestwijn. Ik vertaalde daarvan een gedicht in Mijn Dagboek van 13 Februari 2005.
Nu was het een huiselijke bijeenkomst. Guillermo, ��k dichter, en organisator van de literaire avondjes die ik in 2005 meemaakte en beschreef, was er ook. Eugenio, las een gedicht van hemzelf voor, maar verder was het g��n 'literair avondje'. Hij las even voor uit een bundel[tje] dat hij gemaakt had om de 'Matanza' van 1907 te gedenken. Ik kreeg het van hem mèt opdracht toen we afscheid namen.
Op 21 December 1907 liep een arbeidersprotest hier in Iquique uit de hand, en werden tweeduizend mensen --waarbij zijn grootvader-- in twee minuten n��rgemitrailleerd. Dat is het officiële getal. Evenals dat van tweeduizend gewonden, waarvan de meesten overleden. Vandaar dat ook het getal van 3500 circuleert.
Dat alles was in December jl herdacht. Er was een tentoonstelling van schilderijen van Vicky, Nelly en Gabriela die zich daarvoor in het thema hadden verdiept. Helaas was die nèt afgelopen toen ik hier aankwam.
Zo vind ik mijn toenmalige netwerk terug, samen met de herinneringen, want dat ik al ooit een gedicht van Eugenio had vertaald, las ik vanmorgen pas in mijn eigen dagboek.
_____________________________
Over 1907 zie Mijn Dagboek van 2 Februari 2005 en La Matanza de Iquique www.centenariosantamaria.cl/
Voor de literaire avonden met Guillermo zie 9 februari en 1 maart 2005
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Woensdag 20 Februari, 2008, Ghislaine jarig! Proficiat!!
Via de Courrier International, met zijn buitenlandse berichten over Frankrijk, kreeg ik een interessante vergelijking tussen Obama en Ségolène in handen. Net als Ségolène streeft Obama naar vernieuwing van zijn partij, daarom trekt hij kiezers van het centrum aan. Maar de werkelijke partijbonzen staan niet achter hem, maar achter Hillary. Hillary wordt in die analyse vergeleken met Strauss-Kahn. Ondanks de steun van de 'bonzen' won Ségolène: Dankzij de stemmen van het politieke midden.
Maar wat gebeurde? Gedurende de verkiezing werden Ségolène's frisse beloften steeds meer ingekleurd door het klassieke partijprogramma.
De partij verloor. Dat risico loopt Obama èn de Democraten. (100 woorden)
____________________________
Pepper D. Culpepper in 'The Christian Science Monitor'. In de Franse vertaling luidt de titel 'Obama ou le syndrome Ségolène'. URL van de VS bron: http://www.ksg.harvard.edu/ksgnews/Features/opeds/020708_culpepper.htm
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Donderdag 21 Februari, 2008
Het was al kwart over tien toen Lorenzo mij afhaalde. Hij had al laten weten dat hij 'wat later' zou komen. We gaan dan naar een van zijn vaste café's om het speciale bier dat ze daar schenken. Het gesprek begint dan ook altijd met een 'bier-o-logie'.
Helaas was het café lawaaiig. H��l storend; maar gelukkig was er de volledige maansverduistering. Prachtig niet alleen, maar een goed excuus om van de avondlucht te genieten die leek op de allermooiste NLse zomeravonden ooit.
En van de --betrekkelijke-- stilte van de straat met flanerende Iquiqueños.
Toen werd de maansverduistering onderwerp van gesprek. (100 woorden)
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Vrijdag 22 Februari, 2008
Toen ik 9 februari jl over de her-ontdekte wijnstok Carménère schreef, zei ik terloops dat het 'hier in Chili' nooit regent. Dat sloeg op het wijngebied ten Zuiden van Santiago waar een zuidfrans klimaat heerst, en verder naar het Zuiden waar het op NL lijkt. [Nòg verder lijkt het op Noorwegen, met gletchers en zo, maar dàt laat ik er even buiten].
Beter zou ik schrijven:
--"Waar een zuidfrans klimaat 'zou moeten' heersen, en waar het op NL 'zou moeten' lijken, wegens breedtegraad en zonnestand".
Maar de NLse en Franse regens ontbreken!! Dat komt door een 'bijzondere geologische situatie'. Maar er is wèl water. Ruimschoots zelfs. Dat komt van de rivieren die van de Andes naar de zee stromen.
Die 'bijzondere geologische situatie' --nu even schematisch!-- ziet er als volgt uit. Ongeveer 200 à 300km uit de kust begint de Andes met toppen tot 4000+ meters. De Andes loopt Noord-Zuid, evenwijdig aan de kust. Aan de kust zèlf ligt een betrekkelijk smal kustgebergte met hoogtes tussen 1000 en 1500 meter. Daartussen ligt een laagland met traag stromende rivieren op zoek naar een van de weinige doorgangen die het kustgebergte biedt.
Zónder die doorgangen --stel je voor!-- zou daar een binnenzee, of een zoutmeer, zijn ontstaan. Nu niet, het is een vruchtbare laagvlakte, met [aangespoelde] landbouwgrond, maar je moet wèl irrigeren!!
En waarom regent het niet in die laagvlakte?
Dat komt omdat de zeewinden bij het kustgebergte al met��n een groot gedeelte van hun water verliezen. D��r regent het wèl. Daar zijn groene bossen. Daarna zijn de winden ahw 'l��g'. Pas als de winden de veel hogere, en dus koudere, hellingen van de Andes bereiken, laten ze hun water los in de vorm van regen en sneeuw. Sneeuw vormt gletchers. En d��rvan komen die rivieren. Zo zit dat.
Maar nu is er tòch grote droogte en 'alarmtoestanden'. De stuwmeren staan op 40% minder dan normaal. Electriciteitsdistributie moet van start. De zomervakanties die op 1 Maart eindigen, moeten worden verlengd. Kleine boeren die failliet dreigen te gaan, worden met extra subsidies op de been gehouden. Deze zomer was de droogste sinds 50 jaar.
Oorzaken? We zitten al een paar jaar in de Niña-fase. Dat is de periode dat het zeewater wat koeler is, dat er minder water in de zeewinden gaat, en dat het minder regent. Er zijn al tekenen die er op wijzen dat een beweging naar de Niño-fase is begonnen. Maar d��rover gaat de discussie ternauwernood. Er is nood, en er moeten [nood] maatregelen worden genomen. Daar staan de kranten van vol. Zelfs hier in het Noorden waar het sowieso nooit regent. Voor 'global warming'-gepraat hebben ze 'geen tijd'. Er is werk aan de winkel.
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Zaterdag 23 Februari, 2008
De zomervakanties eindigen 1 Maart. Van verlenging is hier geen sprake. Dat hoort bij de waterschaarste-problemen van het verre Zuiden.
--'Nog ��n week!', hoor ik vaak, 'dan is het weer afgelopen!'
Er zitten nogal wat 'onderwijzers' in mijn kennissenkring, dat zou mijn waarneming kunnen kleuren, maar dat was gisteravond niet het geval.
Hier is g��n 'vakantiemaand-voor-iedereen-en-alles' zoals 'Augustus-in-Frankrijk'. Het is een algemene feest-lol-euforie.
Daarover spraken wij op de 'party' van Carolina, de industriëel ontwerpster met een grote collectie Karaoke-CD's.
Maar niet veel, want er moest worden gezongen.
Het ligt aan de zon; die is over de top.
Geperverteerde afscheidsgevoelens dus. (100 woorden)
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Zondag 24 Februari, 2008
Met de --vermoedelijk-- naderende recessie op wereldniveau is er aan analysten en [doem-]profeten geen gebrek. De kunst is om het kaf van het koren te scheiden. De meeste 'analyses' zijn 'praatjes' om deze of gene politieke maatregel --waar de auteur v��r of tégen is-- te promoten, te rechtvaardigen, of onderuit te halen.
Een kenmerk van serieuze analyses --hoewel je dat zéker niet mag omkeren-- is dat die eindigen met 'ik weet niet hoe dat verder moet'. Kortom, ze stralen m��r dat rustig-zorgvuldige academische 'niet-weten' uit, dan het hitsig-politieke 'dit-is-mijn-standpunt'-cultuurtje. Voor een "geïnteresseerde buitenstaander" van de verschillende vakgebieden die aan de orde komen, geeft dat enig houvast. [Overigens weten de moderne politieke sprookjesvertellers, en 'loondienst-filosofen' dat ook, en kunnen de allergrootste leugens op die manier verpakken. Het blíjft opletten!!].
Ik kom hierop omdat ik kort na elkaar twee op elkaar lijkende beschouwingen aantref: Een Franse van Eric le Boucher over de stagnerende groei van Spanje, en een van Robert B. Reich over de VS-se stagnatie. Beide beschouwingen lijken op elkaar omdat ze de drijfveren analyseren van de economie van de laatste 30 à 40 jaar. In beide gevallen benoemen ze vier [zou 'vier' een magisch getal zijn in dat vakgebied?] 'motoren' van de economie van dat verleden, en bespreken daarvan de structurele ziekte, verdwijning, tijdelijkheid of eindigheid.
Min of meer expliciet is de 'moraal' van beide vertellingen hetzelfde: Namelijk dat de gebruikelijke stimuleringsmiddelen van de economie in de categorie 'beating a dead horse' vallen.
Ik denk dat ik er nog eens op terugkom, maar hier zijn alvast de 'vier' factoren. In de studie over Spanje gaat het over het [structurele] verdwijnen van de Euro-subsidies voor infra-structuur en sociale cohesie(1). De fabricage van auto's in 'loondienst' van andere landen verdwijnt naar nòg goedkopere landen(2). De verzadiging van het toerisme(3). En daarmee samenhangend de bouwnijverheid, die bovendien als een zeepbel dreigt te eindigen; maar het zit 'structureler'.
De VS-se studie wijst op het structurele achterblijven van de lonen ten gunste van de winsten in handen van 5% rijken(1). En de [eindige!!] compensatie daarvan waardoor de illusie van groeiende welvaart werd gehandhaafd: Vrouwen aan het werk(2), Langere werkdagen(3). Met hypotheken interen op woningbezit(4). Denk daar maar eens over na.
___________________________
Eric Le Boucher, L'Espagne n'a plus la 'movida', LE MONDE, 23.02.08
http://www.lemonde.fr/opinions/article/2008/02/23/l-espagne-n-a-plus-la-movida-par-eric-le-boucher_1014974_3232.html
ROBERT B. REICH, Totally Spent, NYT,February 13, 2008
http://www.nytimes.com/2008/02/13/opinion/13reich.html?th&emc=th
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Maandag 25 Februari, 2008
V��r ik aan de wellicht treurnis-wekkende analyses begin die ik gisteren beloofde, maak ik ��rst nog een excursie in een luxe-gebied, dat, als we doemprofeten moeten geloven, slechts voor de z��r rijken toegankelijk zal blijven. Zoals er in de wijn-proeverij een 'cultuur'-gebied is dat zich slechts inlaat met wijnen van boven de 100 euro per fles, zo bestaat zoiets ook voor chocolade. De voorhoede van het klootjesvolk mag dan denken dat 'de moderne trend' donkere en bittere chocolade voorschrijft --tot 85 en zelfs 99%-- de top-chocolatiers proberen zich een plaatsje te veroveren in de volgende fase waar dat her-ontdekte 'bittere' wordt behouden, maar opnieuw met de 'romantiek' van 'melkchocolade' wordt verbonden.
Dat alles kun je lezen op de 'Dining'-pagina's van NYT-Magazine onder de titel: "Dark May Be King, but Milk Chocolate Makes a Move".
Daar lees je van Chloé Doutre-Roussel, een vroegere chocolade inkoopster voor Fortnum & Mason, die nu op haar eigen website deze super-snob discussie tot nòg grotere hoogten opzweept. Of van de Dining-redaktie die dertig dagen lang dertig soorten 'nieuwe' melkchocolade proefde en daarover rapporteert.
Hoe zal ik deze trend 'lezen'? Dat het klootjesvolk de 'bitterheid' van de tijden begint te aanvaarden? Dat de baby-boom-illusie voorgoed voorbij is? Dat een nieuwe "Rolex-Sarkozy-Wade nouveau riche parvenu"-cultuur begint waarin een goud-geel oplichtende [melk-]horizon zich aftekent?
--"Is dat onze volgende illusie?"
Hoe moet ik de nadruk interpreteren die in deze nieuwe 'verhaaltjes' wordt gelegd op het feit dat 'harde' melkchocolade 'eigenlijk' de tot-nu-toe ongeëvenaarde smaak van warme-chocolademelk probeert te evenaren? En de referentie aan de moeizame uitvinding daarvan in 1870?
--"Terug naar jeugd-illusies?"
--"IJzersterk als argument!! Inderdaad!! Zie Freud!!"
Op de website "seventypercent.com", die door Julia Moskin als de 'meest erudiete' van de vele chocolade-sites wordt beschouwd, en die met lange en complexe 'recensies' chocolade proeverijen beschrijft, vond ik tóch wel een aardige opmerking:
--"Kracht is", zo schrijven ze, "als je met de hand een chocoladereep in vier stukken kunt breken, en vervolgens drie stukken kunt wegleggen".
_____________________________
JULIA MOSKIN, Dark May Be King, but Milk Chocolate Makes a Move, NYT, February 13, 2008
http://www.nytimes.com/2008/02/13/dining/13chocolate
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Dinsdag 26 Februari, 2008
Bij voorspellingen van recessies moet ik altijd denken aan de 'klassiekers': "Economen voorspelden negen van de vijf recessies" en "Voorspellen is moeilijk, zeker als het over de toekomst gaat".
Vooral dat laatste is belangrijk als we de analyse van Eric Le Boucher bekijken over Spanje. Hij noemt --heel slim-- wel enkele 'bewegingen', maar laat de rest aan de lezer over. Laten we eens kijken.
Spanje heeft zich --na de dictatuur, vanaf 1976-- opgewerkt tot een van de rijke Europese landen. De zesde na Ierland, Zweden, Engeland, Duitsland en Frankrijk. Zapatero had het er niet zo lang geleden nog over dat ze Frankrijks plaats zouden innemen. Daar hoor je niets meer over. Hoezo?
Dat heeft te maken met het 'afsterven' van 'de' economische 'motoren', waardoor ondernemende élan gaat ontbreken, diverse behoudzuchtige krachten opduiken, en Spanje geen zin meer heeft in 'movida', dat zoveel betekent als 'beweging', maar ook 'een volgende zet op het schaakbord'.
Le Boucher wijt dat aan de rijkgeworden en 'geslaagde' generatie; aan een soort 'vermoeidheid'. Hij laat echter na om te kijken naar de opkomende generatie die 'niets' meer weet van het isolement waarin de voorgaande generaties --internationaal, mentaal, filosofisch-- zijn opgegroeid.
Ik heb daar geen harde gegevens over, maar ik zie wèl een verschil tussen de actuele generatie die een 'geheim' bewaakt, een 'taboe' dat niet mag worden besproken, en een generatie die inderd��d van niets weet, en hooguit langzamerhand b��lt van die geheimzinnigdoenerij. Een generatie die 'Europa' ontdekt zoals andere Europese jongeren: Gew��n.
Die generatie zoekt ��k zijn carrière in de 'succesnummers van vroeger'. Mispoes! Die 'gemakkelijke' inhaalslag is voorbij, roept Le Boucher.
De belangrijkste bron was de Euro-subsidie waarvan Spanje als geen ander heeft geprofiteerd. Tussen 1994 en 1999 bereikte dat een piek van 1,7% van hun BNP!! Van 2007 tot 2013 komen de laatste subsidies, maar dat betekent 'slechts' 0,4%. Niet gering, maar wèl 'mondje afvegen'!
De tweede 'grote factor' was de 'uitbesteding van de autofabricage', maar Spanje is geen land meer is van goedkope arbeid: Hup! Oók weg!!
Dat is wel genoeg, en het deert daarom niet dat de volgende factoren die Boucher noemt niet zo stevig in hun schoenen staan. Hij noemt de verzadiging van het toerisme en van de massieve immigratie die de bouwindustrie hebben [over-]gestimuleerd. Dat staat los van de zeepbel die daar op barsten staat. Dat zou 'tijdelijk' kunnen zijn.
Kortom, Spanje moet eens écht gaan werken aan 'innovatie', want de 'wereldvreetfestijnmarkt' zal nog wel even duren ... denkt iedereen.
Of staat die ��k op springen? Daarover morgen.
___________________________
Eric Le Boucher, L'Espagne n'a plus la 'movida', LE MONDE, 23.02.08
http://www.lemonde.fr/opinions/article/2008/02/23/l-espagne-n-a-plus-la-movida-par-eric-le-boucher_1014974_3232.html
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Woensdag 27 Februari, 2008
Toen ik Zondag schreef dat de beschouwingen over "de recessie" van de Eric Le Boucher en Robert B. Reich op elkaar leken, was dat juist, maar er zijn ook essentieële verschillen. Beiden gaan inderdaad in op geleidelijke --onopvallende-- veranderingen in de laatste 30 à 40 jaar. Allebei concluderen ze daar uit dat de gebruikelijke korte-termijn-stimulanten het niet zullen halen: 'beating a dead horse', schreef ik.
Le Boucher wijst op het wegvallen van subsidies en markten, en gelooft dat lange-termijninnovaties --op basis van verdiepte research nieuwe 'leuke dingen' maken voor de mensen-- het probleem wel zal oplossen. Deze 'maatregel' geniet tegenwoordig populariteit, maar gaat er impliciet van uit dat het 'wereldvreetfestijn', zoals ik dat gisteren noemde, wel zal voortduren. [Op 2, 8 en 29 Augustus 2007 beschreef ik onze 'Zeitgeist' als 'woest consumptiefeest'].
Precies op dàt punt pakt Reich de bal. Hij wijst op een ontwikkeling die hij eerder in zijn boek Supercapitalism noemde, en waar ik jaren geleden over schreef als Divine Right of Capital*). Het gaat om de algemeen bejubelde toename van de macht van aandeelhouders waardoor de winsten sinds die tijd in handen van de 5% allerrijksten kwam. Krugman heeft ons dat ook vaak voorgerekend, maar Reich komt met getallen èn met de reden dat het niet opviel. Het mediane uurloon, gecorrigeerd voor inflatie is in 35 jaar niet gestegen. Een dertigjarige man verdient 12% minder dan iemand van die leeftijd 30 jaar geleden.
Er waren drie 'mechanismen' waardoor dat aan de 'marketeers' niet opviel en het 'consumptiefeest' kon doorgaan. De vrouwen gingen massaal aan het werk, en pepten het gezinsinkomen op(1). De Amerikanen gingen m��r uren maken, m��r zelfs dan Japanners, die daarvoor de naam hebben(2). Laatstelijk gingen ze interen op hun bezit door 'refinancing' met 'slimme' hypotheken(3). Dat zijn "eindige remedies", zegt Reich terecht. 'Leuke nieuwe dingen' zullen de massamarkt niet meer halen.
Bijkens zijn boek Supercapitalism ziet hij verwijten als 'hebzucht', en een moreel beroep doen op 'sociale solidariteit', als tijdverlies, en zijn remedie is de middelbare inkomens massaal en substantiëel te verhogen. Tijdelijke prikkels, zoals de recente Bush-maatregel, doen het niet meer.
In die zin sluit Reich aan bij de visie van Henri Ford, die het in zijn streven naar winstvergroting --toentertijd-- anders aanpakte dan General Motors (Carnegie). Ford koos voor marktvergroting door zijn arbeiders m��r te betalen. Carnegie --althans in eerste instantie-- koos voor krap houden van de lonen. Dat kostte hem de eerste plaats.
_____________________
*) Divine Right Of Capital: www.divinerightofcapital.com/excerpts.htm, Mijn Dagboek 08122001, 11042002, 27082003, 08012004 en 16102004 en www.van-eyk.net/gerard/biblio/myxcerpt.htm.
Robert Frank, Invisible Handcuffs, NYT Booksreview, 21 Oct 2007, over Robert Reich's Supercapitalism, The Transformation of Business, Democracy, and Everyday Life, Alfred Knopf, 2007.
http://www.nytimes.com/2007/10/21/books/review/Frank
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Hostal Obispo Labbe, Donderdag 28 Februari, 2008
Ik lees ijverig en goed gemutst de lokale pers: La Estrella de Iquique.
Ik amuseer mij wel, en ik weef [wellicht en hopelijk] aan een netwerk van herkenningen en samenhangen waarover ik te zijner tijd 'naar huis kan schrijven'. Zover is het nog niet.
Wat moet ik --bijvoorbeeld-- met kritiek op de vrouwelijke burgemeester die de vorige sinds een jaar heeft opgevolgd? Die was dertig jaar aan de macht, maar begon te vervelen.
Of --bijvoorbeeld-- met brievenschrijvers die de internationale reputatie die de vorige heeft opgebouwd aan hun laars lappen, en vinden dat er straatverlichting moet komen in hun wijk? (100 woorden)
terug eerste dagboekregel

Iquique (Chili), Vrijdag 29 Februari, 2008, schrikkeldag
De stad Iquique en de regio zijn onmiskenbaar in een groeifase.
De hoogste cijfers van Chili.
De vorige burgemeester wilde v��r alles Iquique op de wereldkaart zetten(1), en 'economische groei'(2).
Dat is zó onverwacht gelukt dat er g��n spelregels zijn voor de exploderende bouwnijverheid, en hergebruik van schaarse bouwgrond. De ondernemers van de vrijhandelszone, de nieuwe mijnbouwers, en het toerisme willen Bouwen! Bouwen! Bouwen!
Want ze hebben veel Kassa! Kassa! Kassa!
De overheid mocht zich alleen bemoeien met bescherming van 'Het Bezit'.
Nu wordt ze aangekeken op het gebrek aan 'Spelregels'.
Lang leve de Onzichtbare Hand! Ik kijk aandachtig toe. (100 woorden)
terug eerste dagboekregel

Einde Mijn Dagboek februari 2008